شرایط گرفتن معافیت پزشکی برای خدمت سربازی
در میان معافیت‌های موجود، بیشترین اقبال به معافیت‌های پزشکی وجود دارد. بالاخره راهی است که رفتنش ضرری ندارد، یا معاف می‌شوند یا نه! اما تا چندی‌پیش پی معافیت پزشکی هم دویدن سهل‌و ممتنع بود؛ تنها شنیده‌هایی بود که فلان بیماری‌ها منجر به معافیت می‌شود. صاف بودن کف پا، عرق کردن کف دست، پرانتزی بودن پا، دیسک کمر و… دیگر راه‌های نخ نمایی شده‌اند که بیشتر مشمولان سربازی رفته‌اند. از این‌رو کشف آن بقیه، تقریبا غیرممکن بود، چه‌بسا مشمولی به دلیل بیماری خاصی معاف می‌شد اما به دلیل بی‌اطلاعی از قانون هر ۲۴ ماه را خدمت می‌کرد ولی حالا که این قوانین تقریبا برای همه دست یافتنی است، فقط کمی شانس لازم است تا از ۴۱۰ بند معافیت‌های پزشکی، شامل یکی بشوی و به‌تبع آن مالک خودت.
- بیماری‌های عمومی
چهار بند در ذیل عنوان بیماری‌های عمومی، از معاف‌شدن دائمی خبر می‌دهند. البته بیشتر این عناوین تبصره‌ها و بندهای زیادی دارند که برای جلوگیری از زیاده‌گویی، تنها شناخته‌شده‌ترین و معمول‌ترین بخش‌های هر عنوان را که منجر به معافیت دائم می‌شود ذکر می‌کنیم.«عدم کفایت رشد و نمو جسمی و عضلانی کافی که موجب ناتوانی در انجام تکالیف نظامی می‌شود» اولین بیماری‌ای است که صاحبش را از سربازی معاف می‌کند که تشخیص آن بر عهده کمیسیون پزشکی است. - غدد مترشحه داخلی
هفت بند در زیر این عنوان هم جا می‌گیرند که برخی از آنها به گوشمان آشناتر هستند. «بیماری‌های غدد هیپوفیز اکرومگالی، ژیگانتیسم، سندروم کوشینگ، دیابت بی‌مزه، آدنوم هیپوفیز، هیپوفونکسیون کلی هیپوفیز» از غددی هستند که وجودشان در بدن، به معافیت دائم منجر می‌شود.بیماری‌های غدد تیروئید (گواتر توکسیک، هیپرتیروئیدی و هیپوتیروئیدی و گواترهای حجیم) هم باعث معافیت مشمول می‌شوند.
«پرکاری و کم‌کاری غده فوق‌کلیوی، تومورهای بیضه و ژنیکوماستی شدید» نارسایی‌های غددی‌ای هستند که بیمار را از رفتن به سربازی معاف می‌کنند. - پوست و بافت‌های زیر پوست
بیماری‌های پوستی هم در ۲۶ بند معافیت‌هایی را با خود دارند. «انواع اگزماهای وسیع و شدید» البته اگر به درمان مقاوم باشند، اولین بیماری پوستی است که به معافیت می‌انجامد. «هیپرئیدروز» یا همان عرق کردن کف دست هم جزو بیماری‌های پوستی‌ای محسوب می‌شود که البته در صورت شدید بودن معافیت را به همراه دارد. «سل‌های پوستی، کهیر همراه با آنژیوادم و انواع آکنه وقتی که شدید باشد یا منظره صورت را تغییر دهد یا اینکه ناحیه وسیعی از گردن، کتف‌ها، سینه و پشت را فرا گرفته باشد، سالک پوستی، در صورتی‌که پس از بهبودی کراهت منظر یا اختلال عملی اعضا را ایجاد کند»، از دیگر بیماری‌های پوستی شناخته‌شده‌ای هستند که ۲۴ ماه خدمت سربازی را به بیمار می‌بخشد. - بیماری‌های داخلی مغز و اعصاب
مشکلات سیستم اعصاب هم هر چند در ۱۹ بند معافیت‌هایی را به همراه دارد. «اختلالات مادرزادی سیستم اعصاب مرکزی» از هرنوعی که باشد، معافیت دائم برای مشمول خواهد داشت.«انواع صرع» هم فرد را به صورت دائم از خدمت معاف می‌کند اما داشتن بیماری صرع باید به صورت کلینیکی یا پاراکلینیکی در یکی از مراکز درمانی دانشگاهی یا نظامی ثابت شود. «انواع سکته‌های مغزی و ضایعات عروقی مغز» هم اگر با عارضه عصبی (ارگانیک یا غیرارگانیک) همراه باشد، فرد مبتلا را برای همیشه از خدمت معاف می‌کند. - بیماری‌های روانپزشکی
این یکی هم با ۹ بند سهل‌و ممتنع آزمون و خطای مشمولان برای معاف شدن است. از یک طرف همه به راحتی می‌توانند خود را روانی معرفی کنند و از طرف دیگر اثباتش گذراندن هفت‌خوان رستم را می‌طلبد.یکی از بیماری‌های روانپزشکی «اختلالات خلقی» که نوع شدید آن در فازمانیک یا فاز افسردگی اعم از حاد یا مزمن به معافیت دائم منجر می‌شود. در همین قانون اشاره شده که «اختلال افسردگی اساسی» هم معافیت دائم را به همراه دارد اما اشاره‌ای نشده که چه نوع افسردگی‌ای اساسی است و چه نوع آن غیراساسی! « اختلالات تکلم و لکنت زبان » هم کم مشتری ندارد. خرجش این است که چند روانشناس و گفتار درمان تایید کنند که لکنت زبانی وجود دارد تا «در صورتی که علت روانی پانورولوژیک داشته باشد»، برای همیشه از خدمت معاف شوید. «اختلال رفتار (عدم تعادل عصبی و روانی) وکژخویی‌ها به‌طوری که مغایر شئونات نظامی باشد» هم به معنی معاف شدن است. همچنین «انحرافات اخلاقی و جنسی مانند ترانس سکسوالیسم» هم در دسته بیماری‌های روانی آمده است که معافیت دائم از خدمت سربازی را به همراه دارد. - جراحی مغز و اعصاب
این دسته از بیماری‌ها بیشتر مربوط به استخوان‌بندی است که در ۱۴ بند معافیت‌هایی را با خود دارد.«معایب ستون فقرات (مادرزادی یا اکتسابی)» طبق این قانون در مواردی که شدید باشد یا اشکال عملی ایجاد کرده باشد، معافیت دائم را به همراه دارد. «انواع هرنی دیسکال با علائم کلینیکی و رادیولوژی» هم چه عمل شده باشد یا خیر، به معافیت دائم از خدمت سربازی منجر می‌شود. «انواع شکستگی‌های تازه و مهره‌ها (بدنه، تیغه، زوائد مفصلی)» و «سابقه عمل جراحی روی مغز» هم مانند دو مورد قبل معاف شدن را با خود دارد. - بیماری‌های ریه و قفسه صدری
بیماری‌های ریوی هم که قسمت زیادی از آن شامل مصدومان شیمیایی می‌شود، در ۲۳ بند با بیماری‌هایی مثل «تغییر شکل‌های مادرزادی قفسه صدری مانند سینه فرورفته (سینه قیفی شکل)، جناغ برجسته یا فقدان عضلات تنفسی»، «بیماری‌های قارچی مزمن ریه»، «کیست‌های مختلف ریه (هیداتیک، درموئید) پلوروپری کاردیال و کیست‌های هوایی بزرگ و متعدد»، «آبسه ریوی و سکل‌های وسیع عفونی»، «برونشیت مزمن که تولید عوارض بالینی کرده باشد» و «آسم به شرط ثبوت در بیمارستان‌های نظامی یا دانشگاهی» به معافیت دائم از خدمت سربازی منجر می‌شود. - استخوان – اسکلت
بیماری‌های استخوانی هم در ۳۹ بند با شباهت‌هایی به بیماری‌های جراحی مغز و اعصاب، با تمرکز بر بیماری‌های ستون فقرات معافیت‌های جدیدی را معرفی می‌کند.«انحرافات ستون فقرات مادرزادی یا اکتسابی در اشکال شدید و ناتوان‌کننده»، «انحرافات جانبی مادرزادی و اکتسابی ستون فقرات (اسکولیوز بیش از ۳۰ درجه)»، «هر گونه اعمال جراحی (استخوانی) ستون فقرات»، «شکستگی‌های لگن از نوع مالگین»، «شکستگی‌هایی که پس از یک‌سال جوش نخورده باشد و مفصل کاذب ایجاد کرده باشد یا در وضع نامناسب جوش خورده و اشکال عملی ایجاد کرده باشد» معافیت دائم از سربازی را با خود دارد.
اما بخش دیگر بیماری‌های استخوانی فقدان برخی از اعضای بدن است. «قطع یا فقدان یکی از اندام‌ها»، «کوتاهی پا بیش از ۵/۳ سانتیمتر»، «فقدان کامل شست (از مفصل M.C.P) یا فقدان ارزش کاری آن در یک دست»، «فقدان بیش از یک انگشت در یک دست»، «عوارضی که مانع باز شدن یا تا شدن انگشتان دست شود مانند سنداکتیلی و… در بیش از دو انگشت»، «چنانچه یک انگشت قطع شده و انگشت دیگر همان دست بیش از ۵۰درصدعملکرد خود را از دست داده باشد»، «کوتاهی اندام فوقانی در مقایسه با یکدیگر در صورتی‌که بیش از پنج سانتیمتر باشد» و «قطع سه انگشت کامل از یک پا و یا قطع شست در هر دو پا» از نقص عضوهایی هستند که معافیت دائم را با خود دارند.«صافی کامل کف پای هر دو پا در انواع سخت (Rigid) یا با تحدب شدید استخوانی یا با انحراف پاشنه پا» هم از آن معافیت‌هایی است که ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده و چه‌بسا تک‌تک ما بارها و بارها تلاش کرده‌ایم کف پایمان را صاف ببینیم اما گذشته از صافی کف پا باید محدب هم باشد! - بیماری‌های شکم و دستگاه گوارش و جراحی عمومی
این نوع بیماری‌های داخلی هم در ۴۴ بند باعث معافیت بیمار از خدمت سربازی می‌شود. بیشترین فراوانی در این دسته هم با موارد مربوط به کیسه صفرا است.
«اعمال جراحی روی کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و پانکراس»، «سنگ کیسه صفرا و مجاری صفراوی»، «بیماری‌های مادرزادی و اکتسابی مجاری صفراوی»، «بی‌اختیاری مدفوع مادرزادی و اکتسابی»، «وجود اجسام خارجی داخل شکم با عوارض» و «خونریزی‌های مکرر دستگاه گوارش با علت ناشناخته» آن دسته بیماری‌های داخلی هستند که معافیت دائم را با خود دارند. - خون و انکولوژی – بدخیمی‌ها
مشکلات خونی هم در ۱۵ بند مطرح شده‌اند. «کم‌خونی‌های مگالوپلاستیک»، «کم‌خونی‌های مزمن اکتسابی به علت بیماری‌های خوش‌خیم، در موارد هموگلوبین زیر ۱۰»، «تالاسمی ماژور، تالاسمی اینترمدیت و سندرم‌های سیکل سل»، «تومورهای بدخیم از هر نوع و در هر عضو که باشد ولو اینکه درمان شده باشد» و «تومورهای خوش‌خیم چنانچه سبب اختلال مشهود در کار عضو یا به‌صورت عودکننده یا با کراهت منظر همراه باشد» منجر به معافیت دائم از خدمت سربازی می‌شود.
دستگاه ادراری تناسلی
اما بیماری‌های دستگاه ادراری و تناسلی با ۴۹ عنوان بیماری بیشترین بیماری‌هایی است که باعث معافیت از سربازی می‌شود. «بیماری‌های عفونی مزمن (سلی، میکروبی، انگلی، قارچی) کلیه، لگنچه، حالب، مثانه، بیضه‌ها، مجاری ادرار هر یک به تفکیک»، «تومورهای خوش‌خیم و بدخیم مجاری ادراری تناسلی»، «کلیه نعل اسبی-کلیه اکتوپیک داخل لگن، اکتوپی یک‌طرفه (یعنی هر دو کلیه در یک طرف قرار گرفته باشند)»، «پیوند کلیه»، «از بین رفتن قدرت انقباضی کردن مثانه که منجر به بی‌اختیاری ادرار شود»، «بیماری‌های مقاربتی اگر در ناحیه انتهایی مجرا و آلت دفرماسیون ایجاد کرده یا به فیبروز یا تنگی مجرا منجر شود»، «اکتوپی یا فقدان بیضه دو طرفه»، «آتروفی شدید بیضه»، «فقدان آلت»، «دو جنسی بودن»، «بی‌اختیاری ادراری و شب ادراری به شرط ثبوت در بیمارستان‌های نیروهای مسلح» و «تغیر مسیر ادراری با عمل جراحی» همگی از مواردی هستند که ابتلا به آنها فرد را از خدمت سربازی معاف می‌کند. - فک و دهان و دندان
«ناهنجاری‌های استخوانی فک و صورت که موجب اختلال در عمل جویدن یا تکلم باشد»، «کام شکاف‌دار همراه یا بدون لب شکری عمل نشده»، «از بین بردن دندان‌ها به‌طوری‌که در مجموع در دهان کمتر از ۱۴ دندان وجود داشته باشد» و «کلیه تومورهای بدخیم فک و دهان» جزو ۸ مورد بیماری‌های فک و دهان و دندان هستند که منجر به معافیت دائم می‌شوند. - چشم و عوارض بینایی
بیماری‌های چشمی هم در ۳۹ مورد در این قانون آمده‌اند که بیشتر حول بالا بودن نمره چشم است. البته در اصلاحیه‌ای که اخیرا برای قانون خدمت وظیفه عمومی پیشنهاد داده شده است، قوانین مربوط به معافیت با بالا بودن نمره چشم، به مراتب سخت‌تر شده است. البته غیر از این مساله موارد دیگری هم هست که باعث معاف شدن می‌شود، ازجمله؛ «فقدان یک چشم یا آنکه یک چشم عملا یا در اثر بیماری‌های غیرقابل علاج فاقد بینایی (عدم درک نور) باشد»، «اجسام خارجی داخل کره چشم معاف دائم» و «پیوند قرینه». - گوش و حلق و بینی
مشکلات مجاری گوش و حلق و بینی هم در ۲۶ مورد معافیت‌هایی را به همراه دارد.«کاهش شنوایی یک‌طرفه به‌طوری که معدل آن در فرکانس‌های چهارگانه (۵۱۲-۱۰۲۴-۲۰۴۸-۴۰۹۶) بیش از ۸۰دسی‌بل باشد»، «کری و لالی»، «فقدان کامل مادرزادی یا اکتسابی لاله گوش یک‌طرفه یا دو طرفه»، «سینوزیت‌های توام (پان سینوزیت)مزمن» و «پولیپوزبینی در صورتی که دوطرفه باشد» منجر به معافیت دائم خواهد شد. - قلب و عروق
نارسایی‌ها و مشکلات قلبی هم هر چند تنها در ۱۶ بند معرفی شده‌اند، اما به نسبت، بیشترین میزان معافیت دائم را با خود دارد.«کلیه عوارض عضوی دریچه‌ای قلب عمل شده و عمل نشده به شرط ثبوت در بیمارستان‌های نیروهای مسلح یا دانشگاهی»، «وجود هرگونه بیماری مادرزادی قلب اعم از عمل شده و نشده»، «هر نوع بیماری عروق کرونر در هر درجه و حالتی که باشد»، «نارسایی مزمن قلب» و «واریس‌های شدید و یا همواره با عوارض» بیماری‌های قلبی هستند که فرد را برای همیشه از خدمت سربازی معاف می‌کنند.» - روماتولوژی و بافت همبند
این بیماری‌ها هم که تا حدی با برخی از عناوین قبل همپوشانی دارند، در ۱۵ بند مطرح شده‌اند. «بیماری‌های کریستالی؛ نقرس، نقرس کاذب» معاف دائم و «اسپوندیلولیسیت بروسلائی، استاف، سالمونلائی و سلی و انواع هرنی دیسکال با علائم کلینیکی و رادیولوژی ستوان فقرات» از شایع‌ترین بیماری‌های این دسته هستند که به معافیت از خدمت می‌انجامد. - بیماری‌های عفونی
بیماری‌های عفونی هم از آن دست نارسایی‌هایی هستند که در دوره ابتلا هم منجر به معافیت می‌شوند. بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن(بیش از ۶ماه) و هپاتیت C با تایید آزمایشگاه‌های مورد تایید «مراکز درمانی»، «سل ریه فعال»، «جذام به هر شکل و در هر مرحله» و «بیماران مبتلا به نقص ایمنی سلولی – اکتسابی و حاملین ویروس HIV » همگی برای همیشه از خدمت سربازی معاف می‌شوند.
در اصلاحیه‌های بعدی این قانون ۴۹ بیماری دیگر هم زیر عنوان «بیماری‌هایی که در آیین‌نامه پزشکی پیش‌بینی نشده‌اند» به این لیست اضافه شده‌اند. هرچند گمان می‌شود که با این حجم زیاد بیماری‌هایی که شامل معافیت پزشکی می‌شوند، افراد زیادی با آن معاف شوند، اما خروج پیروزمندانه از کمیسیون‌های پزشکی چندان هم راحت نیست. به هر حال بد نیست نگاهی به این قانون بیندازید، چه بسا از سربازی معاف هستید و خودتان خبر ندارید.